Religión y política: en torno a la recepción de la historia de san Casimiro en España. Notas a la comedia «Antes morir que pecar»

Autores/as

DOI:

https://doi.org/10.13035/H.2021.09.01.29

Resumen

El objetivo del presente artículo consiste en estudiar la recepción de la historia del santo polaco Casimiro Jaguelón en la Europa moderna, y en España en particular. Con este fin profundizaremos en los factores de carácter religioso y político que contribuyeron al desarrollo de su culto en el imperio hispano, así como en la huella que este dejó en la literatura española, la comedia Antes morir que pecar o San Casimiro, atribuida a Agustín Moreto. Nos centraremos en analizar la fidelidad histórica de la trama y su ficcionalización, prestando una especial atención a las relaciones entre el poder político y la religión que refleja. También examinaremos el contexto histórico-político de la pieza, teniendo en cuenta la importancia de la actividad de la Compañía de Jesús y el gobierno del rey polaco Juan Casimiro Vasa para la creación de la comedia. Asimismo, intentaremos dar unas nuevas precisiones sobre su posible datación.

Descargas

Los datos de descargas todavía no están disponibles.

Citas

Alonso Asenjo, Julio, «La Tragedia de San Hermenegildo» y otras obras del teatro español de colegio, Valencia, Universidad de Valencia, 1995.

Alfantega y Cortés, Francisco, Verdadera relación de la coronación del serenísimo Juan Casimiro, príncipe de Polonia, por muerte del poderosísimo rey Vladislao Cuarto. Sacada fielmente de la carta que ha venido al Excelentísimo Señor embajador de aquel reino. Aquí se declara las fiestas que se hicieron, ceremonias con que le coronaron, príncipes que le asistieron y reinos que obedecen a aquella sacra corona. Reducido a verso por orden de su Excelencia por Francisco Alfantega y Cortés, Madrid, Julián Paredes, 1649.

Barrionuevo, Jerónimo de, Avisos (1654-1658), Madrid, Impresor de Cámara de S. M. Don Evaristo, 1892.

Belarmino, Roberto, «Vida del santo Casimiro, hijo del rey de Polonia», en Oficio del principe cristiano y avisos vitales para el gobierno político militar y doméstico, trad. Miguel de León Soarez, Madrid, Juan González, 1624, pp. 151-157.

Biciunas, Jonas, «Commémoration de la féte célébrée à Wilno en 1604, à l’occasion de la canonisation de St. Casimir», Antemurale, I, 1954, pp. 126-131.

Bieś, Andrzej Paweł, Grzebień, Ludwik, e Inglot, Marek, Polonica w Archiwum Rzymskim Towarzystwa Jezusowego, vol. 2, Lituania, Kraków, Wyższa Szkoła Filozoficzno-Pedagogiczna «Ignatianum» / WAM, 2003.

Bollandus, Joannes, Henschenius, Godefroid, y Papebrochius, Daniel, «De S. Casimiro, Poloniae Regis Filio, in Regem Hungariae Electo», en Acta Sanctorum. Martii Tomus Primus, Antverpiae, Jacobus Meurisum, 1868, pp. 337-357.

Carta de un cortesano de Roma, para un correspondiente suyo, en que le da cuenta de la entrada en la Compañía de Jesús, del príncipe Casimiro, hermano del rey de Polonia, 1643.

Castañeda, James Agustin, Agustín Moreto, New York, Twain Publishers Inc., 1974.

Chrościcki, Juliusz, Sztuka i polityka. Funkcje propagandowe sztuki w epoce Wazów 1587-1668, Warszawa, PWN, 1983.

Chynczewska-Hennel, Theresia, Acta Nunciaturae Poloniae, XXV, Marius Filonardi (1635-1843), vol I.: 12 II 1635-29 X 1636, Cracoviae, Polska Akademia Umiejętności, 2003.

Ciria Matilla, María Soledad de, «Manuscritos y ediciones de las obras de Agustín Moreto», Cuadernos Bibliográficos, 30, 1973, pp. 75-128.

Disponible en: http://www.cervantesvirtual.com/obra-visor/manuscritos-y-ediciones-de-lasobras-de-agustin-moreto/html/.

Drozdowski, Mariusz Robert, «Postulaty religijne w wystąpieniach kozackich pierwszej połowy XVII wieku», Poznańskie Studia Slawistyczne, 10, 2016, pp. 85-98.

Elliott, John H., El Conde-Duque de Olivares: el político en una época de decadencia, Barcelona, Crítica, 1991.

Enguix, Ricardo, «Estanislao Kostka y el teatro jesuítico en el Siglo de Oro», eHumanista, 45, 2020, pp. 99-110.

Escudero Baztán, Lara, «Introducción» en Tirso de Molina,«El mayor desengaño» y «Quien no cae no se lavanta» (dos comedias hagiográficas), ed. Lara Escudero Baztán, Madrid / Pamplona, Revista Estudios / GRISO-Universidad de Navarra, 2004, pp. 13-134.

Ferreri, Zacharia, Vita beati Casimiri confessoris ex serenissimis Poloniae regibus et magnis Lithuaniae ducibus clarissimi, Cracoviae, Jan Haller, 1521.

Gracián, Baltasar, El Criticón, ed. Evaristo Correa Calderón, Madrid, Espasa-Calpe, 1971.

Kennedy, Ruth Lee, The Dramatic Art of Moreto, Northamptom (Mass.), Smith Collage Studies in Modern Languages, XIII, núms. 1-4, 1931-1932.

Kennedy, Ruth Lee, «Concerning Seven Manuscripts Linked with Moreto’s Name», Hispanic Review, 3.4, oct. 1935, pp. 295-316.

Lechwar-Wierzbicka, Edyta, «Przenikanie się kultury i historii Polaków i Belgów w XI-XVII wieku», Kultura i Historia, 22, 2012, s. p. Disponible en: http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/4128.

Lobato, María Luisa, «La dramaturgia de Moreto en su etapa de madurez (1655-1669)», Studia Aurea, 4, 2010, pp. 53-71.

Llanos López, Rosana, «Sobre el género de la comedia de santos», en Homenaje a Henri Guerreiro. La hagiografía entre historia y literatura en la España de la Edad Media y del Siglo de Oro, ed. Marc Vitse, Madrid / Frankfurt am Main, Iberoamericana / Vervuert, 2005, pp. 809-825.

Kucharski, Adam, Hiszpania i Hiszpanie w relacjach Polaków: wrażenia z podróży I pobytu od XVI do początków XIX w., Warszawa, Semper, 2007.

Maslauskaitė-Mažylienė, Sigita, Dzieje wizerunku św. Kazimierza od XVI do XVIII wieku. Między ikonografią a tekstem, trad. Katarzyna Korzeniewska, Vilnius, Vilniaus dialés akademijos leidykla, 2013.

Menéndez Peláez, Jesús, «El santo como modelo en el teatro jesuítico del Siglo de Oro», en Modelos de vida en la España del Siglo de Oro, vol II, El sabio y el santo, coord. Ignacio Arellano y Marc Virse, Madrid / Frankfurt am Main, Iberoamericana / Vervuert, 2007, pp. 327-348.

Mironowicz, Antoni, «Kościół prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej», Sympozjum, 1, 6, 2000, pp. 39-60.

Monreal y Tejada, Luis, Iconografía del cristianismo, Barcelona, El Acantilado, 2000.

Moreto, Agustín, Antes morir que pecar. (San Casimiro), ed. Florian Śmieja, London, The University of Western Ontario, 1992.

Nagielski, Mirosław, «Ukraińcy», en Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa, Muzeum Historii Polski, 2010, pp. 55-80.

Nieremberg, Eusebio, «Suplemento del flos sanctorum aumentado con las vidas de los santos que se han añadido al Breviario Romano, y canonizados estos años solenemente», en Pedro de Ribadeneira, Flos sanctorum o libro de las vidas de los santos, Madrid, Francisco García Arroyo, 1651, pp. 560-712.

Niewiero, Florian, «Dzieje kultu św. Kazimierza w kraju i za granicą», Nasza przeszłość, 33, 1970, pp. 61-124.

Osiecka-Samsonowicz, Hanna, «Kaplica św. Kazimierza w Wilnie i uroczyste przeniesienie relikwii świętego w 1636 roku», en Sztuka Ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII, ed. Jerzy Lileyko, Lublin,Towarzystwo Naukowe KUL, 2000, pp. 335-343.

Oteiza, Blanca, «San Bernardo: historia y poesía en Moreto y Bances Candamo (con Hoz y Mota)», en Homenaje a Henri Guerreiro. La hagiografía entre historia y literatura en la España de la Edad Media y del Siglo de Oro, ed. Marc Vitse, Madrid / Frankfurt am Main, Iberoamericana / Vervuert, 2005, pp. 931-949.

Pellicer de Ossau i Tovar, José, Avisos: 17 de mayo de 1639-19 de noviembre de 1644, vol. I, ed. Jean Claude Chevalier y Lucien Clare, París, Editions Hispaniques, 2002-2003.

Piechnik, Ludwik, «Związki kulturalne dawnej Akademii Wilenskiej z Zachodem w latach 1570-1773», Analecta Cracoviensia, XIX, 1987, pp. 343-362.

Piłat Zuzankiewicz, Marta, «San Casimiro: un modelo del príncipe político cristiano», en Poderes y autoridades en el Siglo de Oro: realidad y representación, ed. António Apolinário Lourenço y Jesús M. Usunáriz Garayoa, Pamplona, Eunsa, 2012, pp. 103-115.

Piłat Zuzankiewicz, Marta, «La elección y coronación de Juan Casimiro Vasa, rey de Polonia, en las relaciones de sucesos españolas», en Las relaciones de sucesos en los cambios políticos y sociales de la Europa moderna, ed. Jorge García López y Sónia Boadas, Bellaterra, Universitat Autònoma de Barcelona (Servei de Publicacions), 2015, pp. 297-308.

Przyboś, Adam, Podróż królewicza Władysława Wazy do Europy Zachodniej w latach 1624 i 1625, Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1977.

Radziwiłł, Albrycht Stanisław, Pamiętniki Albrychta Stanisława X. Radziwiłła Kanclerza W. Litewskiego, ed. Edward Raczyński, Poznań, U Braci Scherków, 1839.

Relación verdadera de las insignes victorias que Dios Nuestro Señor ha sido servido conceder a las armas del señor Juan Casimiro, rey de Polonia, contra las de Carlos Adolfo, rey de Suecia, que tiránicamente se había apoderado del reino de Polonia, intitulándose rey de aquellas dilatadísimas provincias. Año de 1656, Sevilla, Gómez de Blas, 1656.

Rożek, Michał, «Sospitatir Patriae. O kulcie św. Kazimierza», en Podług nieba i zwyczaju polskiego: studia z historii architektury, sztuki i kultury ofiarowane Adamowi Miłobędzkiemu, ed. Zbigniew Bania, Warszawa, PWN, 1988, pp. 530-537.

Santos, Francisco, Descripción del Real Monasterio de San Lorenzo de El Escorial, Madrid, Juan García Infanzón, 1698.

Skarga, Piotr, Żywot Świętego Kazimierza królewica polskiego, en Żywot Świętego Kazimierza królewica polskiegoi księcia litewskiego, ed. Jan Okoń, Warszawa, Muzeum Historii Polski, 2016, pp. 220-231.

Skowron, Ryszard, Dyplomaci polscy w Hiszpanii w XVI i XVII wieku, Kraków, Universitas, 1997.

Skowron, Ryszard, Olivares, Wazowie i Bałtyk: Polska w polityce zagranicznej Hiszpanii w latach 1621-1632, Kraków, Towarzystwo Wydawnicze «Historia Iagellonica», 2002.

Stebelski, Ignacy, Chronologia albo porządne według lat zebranie znacznieyszych w Koronie Polskiey y w Wiel: Xięstwie Litew: a mianowicie na Białey Rusi w Połocku dziejow y rewolucyi, Wilno, w drukarni bazyliańskiej, 1782.

Szmydki, Ryszard, Artystyczno-dyplomatyczne kontakty Zygmunta III Wazy z Niderlandami Południowymi, Lublin, Wydawnictwo KUL, 2008.

Śmieja, Florian, «Introducción» a Agustín Moreto, Antes morir que pecar. (San Casimiro), London, The University of Western Ontario, 1992, pp. V-XIX.

Śmieja, Florian, «Poesías sevillanas del siglo XVI sobre San Jacinto», Estudios Hispánicos, 5, 1996, pp. 151-166.

Śmieja, Florian, «La Comedia de San Jacinto de Alonso Remón», Estudios Hispánicos, 8, 2000, pp. 13-16.

Śmieja, Florian, y Baczyńska, Beata, «Los inicios del teatro español en la Polonia del siglo XVII», en La comedia española y el teatro europeo del siglo XVII, ed. Henry W. Sullivan, London, Tamesis Books, 1999, pp. 186-193.

Święcicki, Gregorio, Theatrum sancti Casimiri, in quo ipsius prosapia, vita, miracula et illustris pompa in solemni eiusdem apotheoseos instauratione proponuntur, Vilnae, Drukarnia Akademicka, 1604.

Targosz-Kretowa, Karolina, Teatr dworski Władysława IV (1635-1647), Kraków, Wydawnictwo Literackie, 1965.

Teulade, Anne, «Le saint au palais: dramaturgie de l’environnement humain du saint dans quelques comedias de santos palaciegas», en Practiques hagiographiques dans l’Espagne du Moyen-âge et du Siècle d’Or, ed. Françoise Cazal, Claude Chauchadis y Carine Herzig, Toulouse, Presses universitaires du Midi, 2005, vol. 1, pp. 203-212. Disponible en: http://books.openedition.org/pumi/28783.

Ulewicz, Tadeusz, «Św. Kazimierz w polskiej kulturze umysłowo-literackiej», Analecta Cracoviensia, XVI, 1984, pp. 153-185.

Urreta, Luis, Historia de la sagrada orden de predicadores en los remotos regnos de la Etiopia, Valencia, Juan Crisóstomo Gárriz, 1611.

Wasilewski, Tadeusz, Ostatni Waza na polskim tronie, Katowice, Wydawnictwo Śląsk, 1984.

Wassenberg, Eberhard, Serenissmi Johannis Casimiri, polonorum Sueciaquae principis, carcer Galicus, Gedani, typis Huenefelianis, 1645.

Wojtyska, Henryk Damian, «Początki kultu i procesy kanonizacyjne św. Kazimierza», Analecta Cracovieniensia, XVI, 1984, pp. 187-231.

Załęski, Stanisław, Jezuici w Polsce, vol. II, Praca nad spotęgowaniem ducha wiary i pobożności 1608-1648, Lwów, Drukarnia Ludowa, 1901.

Załęski, Stanisław, Jezuici w Polsce, vol. III, Prace misyjne nad ludem 1648-1773, Lwów, Drukarnia Ludowa, 1902.

Załęski, Stanisław, Jezuici w Polsce, Dzieje 153 kolegiów i domów jezuitów w Polsce, Kraków, Wł. L. Anczyc, 1905.

Descargas

Publicado

2021-05-31

Número

Sección

España y Europa Centro-Oriental en el Siglo de Oro, coord. Oana Sambrian y Marta Piłat Zuzankiewicz